Autyzm należy do jednego z najcięższych zburzeń rozwojowych i według ogólnoświatowych statystyk jest co raz częściej diagnozowany. Blisko jedna piąta wszystkich niepełnosprawnych w wieku do lat 16, to właśnie osoby autystyczne lub z zespołem Aspergera. W dzisiejszym artykule opowiemy trochę o historii autyzmu oraz o najczęstszych metodach terapii. ZAPRASZAMY
Krótka historia
Po raz pierwszy autyzm jako zaburzenie rozwoju pojawiło się w 1943 rok, kiedy to austriacko – amerykański psychiatra Leo Kanner przeprowadził badania i opisał zachowania jedenaściorga dzieci w wieku od 2 do 8 lat. Użył on wtedy terminu autyzm wczesnodziecięcy. U badanych dzieci zaobserwował takie cechy oraz zachowania jak: trudności w przystosowaniu się, dobrą pamięć, upór, alergie pokarmowe, dobry potencjał intelektualny, specyficzny język, nadwrażliwość na dźwięki oraz trudności w nawiązywaniu relacji społecznych.
Dzisiaj zgodnie z obowiązującą w Polsce Międzynarodową Klasyfikacją Zaburzeń psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD – 10 „autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju charakteryzującym się nieprawidłowym i/lub upośledzonym rozwojem pojawiającym się przed 3 rokiem życia, w którym występuje nieprawidłowe funkcjonowanie we wszystkich spośród trzech sfer: interakcjach społecznych, komunikacji oraz ograniczonym powtarzającym się repertuarze zachowań”. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, które ma podłoże neurobiologiczne. Pierwsze sygnały nieharmonijnego i nieprawidłowego rozwoju występują już we wczesnym dzieciństwie i mogą się przejawiać takimi czynnikami jak: brak uśmiechu na widok rodzica, brak gaworzenia, brak lub wybiórczy kontakt wzrokowy.
Przyczyny autyzmu
Specjaliści oraz naukowcy od wielu lat zajmują się badaniem przyczyny, w dotychczasowych badaniach nie udało się jednak ustalić jednej lub kilku przyczyn występowania u dzieci autyzmu, wśród najcięższych wymienia się:
czynniki środowiskowe takie jak zanieczyszczone powietrze, chemizacja rolnictwa, spożywanie wysoko przetworzonego pożywienia, promieniowanie elektromagnetyczne
czynniki ciążowe i okołoporodowe czyli wszelkiego rodzaju komplikacje i choroby podczas przebiegu ciąży, niedotlenienie, wcześniactwo
wszelkie alergie, nietolerancje pokarmowe, obciążenie organizmu metalami ciężkimi
czynniki genetyczne i dziedziczne.
Objawy autyzmu
U każdego dziecka objawy autyzmu mogą się różnić. Każda osoba prezentuje indywidualny zespół objawów od bardzo głębokich po mało nasilone. Do najczęściej spotykanych zaliczamy:
zaburzenia w relacjach społecznych
deficyty rozwoju mowy i komunikacji
zaburzenia zachowania, aktywności i zainteresowań
zaburzenia mowy i komunikacji
śmiech nieodpowiedni do sytuacji
niechęć do przytulania
chęć pozostawania w samotności
kręcenie przedmiotami
zauważalna nadmierna ruchliwość fizyczna.
Wybrane metody terapii autyzmu dostępne w Polsce
Przystąpienie do terapii za każdym razem musi zostać poprzedzone przeprowadzeniem diagnozy w specjalistycznej placówce. Na podstawie diagnozy można dobrać odpowiednią terapię. Poniżej przedstawiamy najbaberdziej powszechne metody terapii:
Metoda 3i (Intensywna – Indywidualna – Interaktywna) – jest to metoda edukacji przez zabawę, która jest intensywną stymulacją mózgu. Celem są interakcje i nawiązanie kontaktu z drugą osobą.
Metoda ESDM (The Early Start Denver Model) – jest to model, który polega na zabawach rozwojowych i budowaniu pozytywnych relacji. Przeznaczone dla dzieci w wieku 1 – 5 lat.
Metoda Opcji (metoda Son – Rise) – jest to metoda, która polega przede wszystkim na jak najdłuższym spędzaniu czasu na wspólnej zabawie i byciu w kontakcie.
Terapia behawioralna - celem terapii jest zmiana zachowania osoby z autyzmem – zwiększenie liczby zachowań pozytywnych (akceptowanych społecznie/prawidłowych) i zmniejszenie liczby zachowań negatywnych.
Terapia logopedyczna – celem jest rozwój kompetencji językowych i komunikacyjnych.
Terapia pedagogiczna – celem jest całościowe wspomaganie rozwoju we wszystkich jej aspektach - umysłowego, psychicznego, emocjonalnego i poznawczego.
Pamietajmy, że Państwo jest zobowiązane do zapewnienia osobom ze spectrum autyzmu edukacji na wszystkich szczeblach kształcenia, a dorosłym pomocy w uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia. Jak zauważyała Naczelna Izba Kontroli w raporcie z 29 czerwca 2020 r. - po zakończeniu edukacji osoby dorosłe, nie mają zagwarantowanej kontynuacji wsparcia i pełnego dostępu do skutecznej rehabilitacji, umożliwiającej przygotowanie ich do pracy i samodzielnego życia. Sytuacja osób z zaburzeniami spectrum autyzmu, wciąż nie należy do najlepszych. Konieczne są zmiany systemowe, które zapewnią odpowiednią opiekę dla osób ze spectrum. Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią raportu NIK "Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania" (link).
Literatura:
Cieszyńska J., Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych, Kraków, 2010.
Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków, 2013.
Fith U., Autyzm, wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk. 2008.
Grandin T., Panek R., Mózg autystyczny, Kraków, 2016.
Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych (ICD – 10), Kraków, 2016.
Pisule E., Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Gdańsk, 2012.
Święcicki Ł., Gałecki P., Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Kryteria Diagnostyczne z DSM 5. Desk Referencje: Edra Ubran& Partner, 2015.
Najwyższa Izba Kontroli, Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania, 29 czerwca 2020 r.