Pandemia zmieniła codzienne funkcjonowanie dzieci. Brak kontaktu z rówieśnikami oraz ciągła izolacja źle wpływa na samopoczucie dzieci. W konsekwencji przybywa przypadków, w których u dziecka czy nastolatka diagnozowana jest depresja. W artykule przedstawimy Wam jak rozpoznać, że wasze dziecko może cierpieć na depresje i jak można mu pomóc. Istotne jest wczesne reagowanie i uzyskanie odpowiedniej pomocy.
I. Objawy depresji
Depresja według Światowej Organizacji Zdrowia jest czwartym najpoważniejszym problemem zdrowotnym na świecie. Obraz kliniczny depresji dziecięcej i młodzieńczej nie różni się od depresji osób dorosłych, dlatego też spełnia ona diagnostyczne kryteria klasyfikacji DSM – IV oraz ICD – 10. W zależności od występowania objawów depresyjnych rozpoznaje się zaburzenia:
afektywne,
zaburzenia zachowania i emocji oraz
zaburzenia somatogenne albo posttraumatyczne.
Należy tutaj wspomnieć, że przejawy depresji zależą przede wszystkim od wieku dziecka.
U młodszych dzieci można zauważyć nastrój drażliwy. Oprócz tego rodzice mogą zaobserwować u dzieci odmowę uczęszczania do szkoły lub na zajęcia dodatkowe, wycofanie z zabaw i kontaktów z rówieśnikami oraz zmniejszenie zainteresowań i rozwijania swoich pasji. W depresji dziecięcej rzadziej niż u osób dorosłych możemy zauważyć zaburzenia snu i apetytu.
U starszych dzieci często występują depresyjne zaburzenia myślenia takie jak poczucie beznadziejności i bezradności, negatywna ocena siebie, świata i przyszłości. Plany samobójcze dzieci z depresją rzadziej prowadzą do śmierci niż u młodzieży. Nastolatkowie mogą myśleć o konkretnych sposobach odebrania sobie życia, przejawiać zachowania autodestrukcyjne. Ryzyko podjęcia próby samobójczej jest u nich bardzo wysokie, zwłaszcza u dziewcząt.
"Większość rodziców nie zdaje sobie sprawy z tego, że depresja może występować już w okresie niemowlęcym."
Można zauważyć pogorszenie stanu fizycznego, zaburzenia łaknienia i snu, apatia oraz nieustanne kiwanie głową. Depresja dziecięcia przejawia się w bardzo różnych grupach wiekowych. Na uwadze należy mieć, że przebieg depresji u dzieci i młodzieży, który zależy od wielu czynników takich jak: fazy rozwojowej, nasilenia objawów, czasu trwania zaburzenia.
Objawy, które w większości występują, są do siebie zbliżone i możemy zaliczyć do nich:
długotrwały smutek,
liczne zaburzenia nastrojów,
żal,
objawy wegetatywne takie jak: bezsenność, utrata apetytu, oraz rozległe zaburzenia zachowania.
Oprócz tego u dzieci gdzie występują rozległe zaburzenia zachowania możemy zauważyć napady wściekłości, brak zabawy oraz hiperaktywność. Jeżeli objawy te występują długotrwale, w pewnym skupieniu, powinny one skłonić rodziców, opiekunów do bacznej obserwacji dziecka. Jeśli u dzieci występują takie zachowania jak moczenie nocne, koszmary nocne, zachowania autodestrukcyjne np. uderzanie głową o ścianę, częste niewyjaśniona złość i agresja powinny skłonić rodziców do szybkiego kontaktu z psychologiem, pedagogiem, a także lekarzem pediatrą.
Obraz kliniczny depresji dzieci młodszych jest niestety znacznie uboższy niż u młodzieży. U adolescentów (okres życia między dzieciństwem a dorosłością) możemy zaobserwować występowanie zachowań aspołecznych, trudności w podejmowaniu decyzji, negatywne wyobrażenia własnego ciała, wybuchy złości, zachowania buntownicze, ucieczki z domu oraz wagarowanie.
Ponadto w depresji często można zauważyć trudności w nauce oraz zamykanie się w swoich pokojach i spędzanie czasu wolnego w odosobnieniu. Należy mieć na uwadze, że do objawów depresji u młodzieży można zaliczyć próby i czyny samobójcze.
Do targnięcia się na własne życie może przyczynić się negatywny obraz samego siebie, na co znaczący wpływ ma środowisko społeczne w szczególności rodzice, nauczyciele oraz grupa rówieśnicza. Zagubienie, odrzucenie przez grupę, brak wsparcia, nakładające się liczne problemy w nauce, w relacjach z rodzicami, obawy o swoją przyszłość, a także pewne wydarzenia traumatyczne z dzieciństwa z pewnością mogą stać się przyczynami depresji. Jeśli chodzi o wpływ depresji na normalne funkcjonowanie nastolatka – to jest ono bardzo zaburzone, co związane jest ze współwystępowaniem jednego lub kilku dodatkowych zaburzeń takich jak: zaburzenia lękowe, nadużywanie środków psychoaktywnych, zachowania ryzykowne oraz zaburzenia odżywiania.
II. Jak rozpoznać depresje?
Pozostaje, więc cały czas pytanie jak rozpoznać, że dziecko cierpi na depresję? Należy zastanowić się czy zachowanie młodego człowieka faktycznie odbiega od normy, ponieważ niektóre z tych zachowań mogą być po prostu wynikiem okresu dojrzewania oraz testowania rodzicielskich granic. Z uwagi na to, że w tym czasie istnieje wyższe ryzyko samobójstw ważna jest obserwacja i zwrócenie ewentualnej uwagi na pewne sygnały ostrzegawcze. Rodziców zaniepokoić powinno znaczne zainteresowanie się dziecka śmiercią, żarty o samobójstwach, pisanie wierszy o umieraniu, znikanie z apteczki dużych ilości tabletek. Kiedy sytuacja staje się poważna konieczne jest zasięgnięcie porady specjalisty. W pierwszej kolejności może być to pedagog, psycholog, ale często nieunikniona jest wizyta u psychiatry.
W życiu ważne jest doświadczanie, przeżywanie, rodzice nie są w stanie uchronić swojego dziecka przed wszystkimi negatywnymi wpływami środowiska. Nasze dzieci uczą się niekiedy poprzez popełnianie błędów, próbowanie i szukanie swojej drogi. Nieuniknione jest jednak wspieranie i pomaganie. Już od najmłodszych lat należy uczyć dzieci radzenia sobie ze stresem, nazywania i okazywania różnych emocji. W życiu codziennym bądźmy dla siebie mili, szanujmy się nawzajem i pochodźmy do życia z uśmiechem na twarzy szczególnie teraz, kiedy każdy z nas żyje pod presją czasu, pędem za lepszym życiem i nie ma czasu na chwilę refleksji oraz szczerej rozmowy.
Literatura
1. Constance Hammen, Depresja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004.
2. Elżbieta Greszta, Depresja wieku dorastania, Warszawa 2006.
3. ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Badawcze kryteria diagnostyczne. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Kraków – Warszawa, 1998.
4. Jarosław Rola, Depresja u dzieci, Warszawa 2001.
5. Lewis Wolpert, Depresja- złośliwy smutek, Jak rozpoznawać i leczyć, Warszawa 2001.